Istorija skijanja u BIH

Istorija Istorija skijanja u BIH Istorija skijanja u BIH

Istorija skijanja u BIH

Period prije prvog svjetskog rata
Prve skije u Bosnu i Hercegovinu stigle su s austrougarskom okupacijom ovih krajeva, koja je izvršena 1878. godine. Donijeli su ih austrijski vojnici i namještenici, koji su se ovim sportom do tada bavili u svojim Alpima. Međutim, domaće stanovništvo u početku ostalo je samo posmatrač ove novine. Skijanje je u to vrijeme bila samo sporedna aktivnost tek pojedinih članova planinarskih društava, od kojih je prvo, s imenom Turistički klub, osnovano 21 septembra 1892. godine, a okupljao je prije svega strance i po nekog od domaćih bogatijih ljudi.

13 godina Klub je uspešno radio i vrlo brzo postao iz kluba stranaca prerastao u klub domaćih aktivista koji su posle 1905 g. u njemu preuzeli vodeće pozicije. Iste godine Turistički klub dobija “konkurenciju”.

Značajan korak na razvoju skijanja načinjen je 4. aprila 1905. godine, kada je u Sarajevu osnovana podružnica Radničko turističkog društva Prijatelj prirode kao ogranak društva “Die Naturfreunde”. Centrala ovog društva bila je u Beču, a osnovala ga je austrijska Socijaldemokratska partija još 1895. s ciljem da među sindikalno organizovanim radnicima podstiče razvoj izletništva i rekreativnog boravka u prirodi. U društvo Prijatelj prirode već prve godine uključio se i veći broj domaćih radnika.

Prvi svjetski rat prekinuo je aktivnosti prvih ljubitelja skijanja. No, sa završetkom ratnih razaranja, skijanje i skijaši ponovo stupaju na scenu.

Period između dva svjetska rata 1918-1941

1923 osnovano je planinarsko društvo Romanija, napravljen je i prvi hotel na Jahorini nazvan Šator. Iste godine je donesen i prvi par skija.

1928 osnovan SKI klub koji je ostavio veoma dubok trag u razvoju smučarstva u Bosni i Hercegovini.

,,Naše Ljepote" januara 1929. godine pišu: ,,Zadnjih godina uzima skijaški sport u Bosni sve više maha.Ove zime osnovan je i Ski-klub. Terena za skijanje imamo na više mjesta, ali onaj na Goloj Jahorini je najbolji, jer je najpristupačniji, udaljen od Pala 4 sata u zimsko doba..."

12.12 1930 Osnovan Sarajevski zimsko-sportski podsavez za Drinsku, Zetsku i Vrbasku banovinu sa pet sportskih društava i klubova: Romanija, Slavija, Ski-klub, Društvo planinara BiH i Kosmos. Donesena odluka o hitnom održavanju kurseva skijanja na Jahorini za građane.”Romanija” preuzima organizaciju škole skijanja omogućavajući budućim skijašima da kupe opremu, “skije i kompletno odijelo sa kapom po cijeni od 1000 dinara, a na otplatu po 100 dinara mjesečno u deset rata”.

8. marta 1931 godine Planinarsko društvo Romanija organizuje prvo takmičenje po kategorijama na kojem prvi put nastupaju žene. Pobijedila je Abida Karahasanović član PD Romanija.

Prvo takmičenje u 1932g. planirano za 17. Januar na Palama nije održano zbog loših vremenskih uslova. Održano je 14 dana kasnije na Goloj Jahorini.

14. Februara je održano takmičenje na Palama. U ekipnoj konkurenciji najbolja je bila ekipa Romanije.

13. marta je održano posljednje takmičenje sezone. Na stazi dugoj 5 kilometara takmičili su se članovi mlađi od 18 godina.

U oktobru, na Palama, počela izgradnja prve skakaonice na Kočovićevom imanju. Završena u januaru 1934, a svečano otvorena 11 februara.

18 februara je održano Prvo prvenstvo sarajevskog zimsko-sportskog podsaveza u skakanju. Iste godine je podignuta i velika skakaonica na Planici.

1934g. Sarajevska župa organizuje svoj drugi skijaški tečaj i na taj način pokušalo da se pored građanstva obuči sto veći broj sokola-seljaka.

1935 Jahorina se često spominje kao pojam zimsko-sportskog centra.

1937 g. vojska na Jahorini podiže skakonicu koja je povremeno korištena od strane civila mada je odgovarala svim takmičarskim zahtjevima. Kao konsultant u njenoj izgradnji, pored ostalih stručnjaka, učestvovao je i poznati slovenački skakač Franc Palme.

Ministartsvo fizičkog vaspitanja naroda je odlučilo da se na Jahorini od 13 do 16 februara 1937 održi prvi slet smučara Jugoslavije. Na sastanku 25 januara je dogovoreno da se slet otvori 13 februara svečanom konferencijom u Gradskoj vijećnici, da dan kasnije učesnici prodefiliraju gradom i krenu na borilišta-na Pale, gdje je trebalo da se održe takmičenja u trčanju na 18 km i skokovima, i na Jahorinu gdje će se ogledati najbolji alpinci u smuku i slalomu. Na Jahorini je za 16 februar predviđeno i otvaranje skakaonice koju je podigla vojska. Pored sletskih takmičenja predviđene je i nastup pripadnika Vojnog zimskog sportskog centra Druge armije na Jahorini, kao i ekipa drugih vojnih centara i planinskih jedinica. Zbog nedostatka snijega u Sarajevu, a pogotovo na Palama sva takmičenja su se morala prebaciti na Jahorinu. Problem je stvarao nedovoljni smještajni kapaciteti u Planinarskom domu Romanije na Jahorini gdje su se zbog datih okolnosti morala smjestiti i sva tehnička lica.

13 februara u 20:00 u velikoj dvorani Gradske vijećnice održana je svečana konferencija, čin svečanog otvaranja “Prvog sleta jugoslovenskih smučara”.

Drugog dana, 14 februara na fudbalskom igralištu Slavije izvršena je smotra učesnika Sleta. Smučari iz Ljubljane, Zagreba, Maribora, Beograda, Novog Sada, Skoplja, Sarajeva i drugih mjesta krenuli su potovom u povorkama ulicama grada.

Nakon ¨Prvog sleta jugoslovenskih smučara¨18 februara 1937 g. “Politika”je napisala:”Bosna (Sarajevo) ima sve uslove da postane centar smučarskog sporta u Jugoslaviji”...

Iste zime na Jahorini je održano i Sokolsko smučarsko takmičenje

22. Januara 1938 održana je Savezni smučarski šampionat “Sokola” Jugoslavije.

“Jugoslovenska pošta” 12.februara 1941 saopštava i rezultate prvenstva sokolske župe Sarajevo održanog na Jahorini:¨...u takmičenju je uzelo učešče 49 takmičara. Kod članova u smuku je pobijedio Husein Smajiš, a kod naraštajaca(djece) pobijedio je Ibrahim Pinjo. Ova dvojica smučara su kao nagradu dobili po jedan par skija. Kod članova u daljinskom trčanju na 14km pobijedio je Leo Knap, a kod naraštajaca(djece) na 6km opet je pobijedio Ibrahim Pinjo iz Travnika. I u ovoj disciplini kao nagradu prvaci su dobili po jedan par skija...¨

¨Do 1941 g., kaže Bogomir Ružička, održano je oko 120 raznih smučarskih takmičenja sa oko 8600 učesnika, uključujući tu i učesnike Prvog sleta jugoslovenskih smučara. Paralelno, razvija se i aktivnost na izgradnji domova kojih je do 1941 godine bilo više od 30 na bosanskohercegovačkim planinama...¨

Period nakon drugog svjetskog rata do XIV Zimskih olimpijskih igara (1945 – 1984)

13 februara 1949g. u okviru Trećeg republičkog smučarskog prvenstva održanog na Jahorini Džemo Zahirović je postigao novi rekord Bosne i Hercegovine u smučarskim skokovima koji je iznosio 36 metara.

Marta 1949 Jahorina je domaćin Prvenstva Jugoslavije u klasičnoj kombinaciji.

1950 g. se obnavlja hotel Šator zapaljen 1942 g. od strane partizana da ne bi poslužio njemačkim jedinicama.

Iste godine u februaru Jahorina je domaćin prvenstva Jugoslavije u klasičnim i alpskim disciplinama. U konkurenciji mlađih pionira travničanin Siradž Pinjo zauzima drugo mjesto.

To je do 1952 g. i najveći uspjeh bosansko-hercegovačkih smučara na jugoslovenskom planu.

U konkurenciji skakača titulu državnog prvaka osvojio je Franc Pribovšek skokom od 39,5 metara.

Jedan od najznačajnijih datuma za razvoj smučanja u BiH je 4. januar 1953 g. kada je na Jahorini otvorena prva žičara u BiH na potezu od ¨gradilišta Sindikalnog doma¨do vrha Šatora.

¨Dužina ove uspinjače iznosi 1050m s visinskom razlikom od 240m. Uspinjača je izgrađena na sistemu pojedinačnih sjedala kojih ima 84, vezanih na neprekidnom užetu koje leži na 11 visokih stubova. Jedna vožnja uspinjačom traje 8 min. Njen kapacitet moći će da zadovolji potrebe smučarstva u BiH¨, s optimizmom zaključuje svoj raport s ovog značajnog smučarskog gradilišta reporter ¨Oslobodjenja¨ u broju od 21.decembra 1952 g.

U januaru 1952 Jahorina je domaćin Omladinskog prvenstva FNRJ u trkačkim i alpskim disciplinama. Travničanin Miroslav Čiro Blažević, kasnije poznati fudbalski trener, je osvojio titulu državnog prvaka u trci na 6 km u konkurenciji mlađih pionira. Bila je to prva titula prvaka Jugoslavije za jednog bosansko-hercegovačkog smučara. U istoj trci Fikretu Jažiću, članu Sarajeva, pripala je bronzana medalja. Nebojša Vajner je na ovom prvenstvu osvojio treće mjesto u Jugoslaviji-u veleslalomu među starijim omladincima.

Od 27 do 29 marta 1953 g. na Jahorini je održano prvo internacionalno smučarsko takmičenje u BiH- Prvi ¨Jahorinski kup¨. Učestvovalo je 30-tak smučara iz Slovenije, Hrvatske, Srbije, BiH i jedan takmičar iz inostranstva-Austrijanac Toni Mark. Prvi pobjednik ¨Jahorinskog kupa¨ je Slovenac Janko Čtefe koji je, pored kombinacije, trijumfovao i u veleslalomu i spustu, dok je u slalomu bio drugi. Drugo mjesto u jahorinskoj kombinaciji je pripalo tada juniorskom šampionu Austrije Toniju Marku, kasnije legendarnom austrijskom spustašu koji je krajem pedesetih nesretno i okončao život vozeči spust. Treči u jahorinskoj kombinaciji bio je Petar Križaj otac najboljeg jugoslovenskog smučara svih vremena Bojana Križaja. Četvrto mjesto je pripalo Bojanovom stricu Zdravku Križaju.

U sezoni 1953/54 na Jahorini se organizuju i najmasovniji smučarski kursevi kroz koje je prošlo gotovo 500 smučara početnika.

1956 g. formiran je zbor smučarskih sudija, a 1957 Zbor učitelja i trenera smučanja. U oba zbora, prilikom osnivanja, okupljaju 26 instruktora, 10 učitelja i 12 smučarskih učitelja pripravnika te 21 saveznog smučarskog sudiju i cetrdesetak republičkih sudija.

U februaru 1957 g. Jahorina je domačin Prvenstva Jugoslavije u alpskim disciplinama, a jedini trofej koji ostaje u BiH osvojila je Ida Nikačević za treče mjesto u spustu.

U martu je održan Juniorski šampionat ¨alpskih¨zemalja u smučanju, na kojem su nastupile reprezentacije Francuske, Italije, Austrije, SR Njemačke, Poljske, Rumunije i Jugoslavije.

Republička reprezentacija u alpskim disciplinama krajem sezone učestvuje na međunarodnom takmičenju u Celovcu u Austriji i zauzima treće mjesto u konkurenciji 6 ekipa.

1960g. u BiH postoji 9 smučarskih klubova i 16 smučarskih sekcije pri sportskim, planinskim i društvima ¨Partizan¨ sa 2756 takmičarski aktivnih smučara i smučarki.

29 Januara 1961 g. otvara se prvi ski-lift na Jahorini koji su izgradili članovi Sarajevskog smučarskog kluba.

Dvije sezone kasnije ski-lift je dobio i Trebević.

1965 g. u BiH djeluje 30-tak smučarskih klubova i sekcija sa oko 3600 takmičarski aktivnih smučara i smučarki. Od završetka rata pa do 1965 g. na bosanskohercegovačkim planinama izgrađeno je ukupno 52 objekta za smještaj smučara i planinara.

Sedamdesetih godina na jugoslovenskoj smučarskoj sceni je zablistao član Sarajevskog smučarskog kluba Ajdin Pašović. Prvo je na Goltama iznad Mozirja 1974 g. postao juniorski prvak Jugoslavije u spustu u konkurenciji starijih omladinaca.

1975 g. na Jahorini je odrzano i takmičenje smučarki za Svjetski Kup pod nazivom ¨Zlatna Lisica¨ koje je zbog nedostatka snijega na Pohorju preseljeno na Jahorinu i održano uporedo s Prvim jahorinskim kupom koji je bodovan za Evropski kup.

1975 g. na Jahorini je održano Prvenstvo Jugoslavije gdje Ajdin Pašović među starijim juniorima osvaja srebrenu medalju, a u konkurenciji seniora osvaja još jednu titulu jugoslovenskog šampiona u spustu. Iste godine Pašović postiže međunarodni uspjeh na prvenstvu Balkana održanom u Bursi (Turska) gdje osvaja srebrene medalje u slalomu i veleslalomu.

Zahvaljujući izvanrednim uspjesima iz prethodne dvije sezone Pašović je izborio mjesto i u olimpijskoj reprezentaciji Jugoslavije za 12. zimske olimpijske igre u Insbruku 1976g. Bio je to prvi bosanskohercegovački sportista učesnik zimske olimpijade. U insbruškom spustu koji je di šampionskih visina uzdigao Austrijanca Franca Klamera, Ajdin Pašovć je zauzeo 41. mjesto.

1983 na Jahorini je odrzano takmičenje smučarki u spustu za Svjetski kup, što je ujedno i prvi put da se ¨Jahorinski kup¨ našao u programu Sjetskog kupa. Za Jahorinu je zanimljivo da se često piše da su prve propisne staze za spust u Jugoslaviji napravljene za 14. zimske olimpijske igre, na Jahorini (žene) i Bjelašnici (muškarci). Međutim, internacionalni spustovi na Jahorini se voze od 1953. g., a prvo takmičenje u spustu na Jahorini uopšte je odrzano još 1939 g.

Treba napomenuti i kontinuitet u organizovanju smučarskih takmičenja: od 1947g. redovno su se održavala republička smučarska prvenstva,za sve uzrasne kategorije, od 1964 g. na Sokocu se redovno održavao ¨Čičin memorijal¨ u smučarskom trčanju kao znak sječanja na romanijskog partizanskog komandanta Slavišu Vajnera Čiču. Zatim, od 1963 se na Vlašiću odrzavalo memorijalno takmičenje Vlašićki kup, u znak sjećanja na Vlašički partizanski odred, a od 1958 na Bjelašnici Šavničko prvenstvo planinara smučara. Tu je bio i čitav niz drugih tradicionalnih smučarskih susreta od onih za ¨Toper-kup¨, koji je na Jahorini okupljao najmlađe do ¨Čigijevog memorijala¨, kojim su takmičarsku sezonu na Jahorini zatvarali smučari veterani. Od 1958 do 1984 odrzano je 26 trka u smučarskom trčanju pod nazivom ¨Igmanski marš¨ i koji je bio u kalendaru jugoslovenskih takmičenja smučara trkača.

Internacionalna takmičenja se održavaju i na Vlašiću, gdje je 1977g. održano prvo međunarodno takmičenje smučara skakača za ¨Pokal Vlašiča¨ potom na Igmanu, koji je 1980 g. bio domaćin Juniorskom prvenstvu svijeta u biatlonu, a onda na Bjelašnicu, gdje su se smučari prvi put takmičili za Evropski kup 1982 g.

Sarajevo 1984. godine bilo organizator XIV Zimskih Olimpijskih Igara – ZOI 84, kada počinje ekspanzija skijanja u čitavoj Bosni I Hercegovini.

Dijelovi teksta su preuzeti iz knjiga :
OLIMPIJSKI KORIJENI, B. Tomić, B. Radosavljević
SKIJAJMO ZAJEDNO, Bojan Marković, Srećko Ferenčak, Milan Žvan
TRAGOM SMUČARSKE STAZE, B. Radosavljević

Izvor: http://skiteam.ba/v2/index.php/17-o-skijanju/38-istorija-skijanja-u-bosni-i-hercegovini